Chúng tôi đã đến Săm Pun như thế…

Đoàn công tác chụp ảnh lưu niệm Đồng cảm, san sớt khó khăn Theo GS.TS Nguyễn Văn Huy- nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, người đang trực tiếp cùng chúng tôi xây dựng Bảo tàng thương chính: “Cái khó nhất của chúng ta bây chừ chính là nguồn tư liệu, hiện vật còn rất ít, chưa đủ để minh họa sinh động cho các tuổi phát triển của thương chính Việt Nam. Đặc biệt là các hiện vật bị thất lạc, các hiện vật tiêu biểu trong các thời đoạn thay đổi bước ngoặt. Do đó, chúng tôi rất cần những câu chuyện, kinh nghiệm, những hiện vật từ những cán bộ thương chính - những nhân chứng đặc biệt để bổ sung thêm thông tin trưng bày”. Chúng tôi có mặt tại Hà Giang vào những ngày đầu tháng 7. Sau buổi làm việc khẩn trương tại Cục hải quan Hà Giang, đoàn công tác tiếp kiến chặng đường tới cửa khẩu Săm Pun (thuộc xã Xín Cái, huyện Mèo Vạc)- một trong những cửa khẩu xa xăm, có điều kiện giao thông đi lại khó khăn nhất. Đây cũng là điểm đến trước nhất trong hành trình đi sưu tầm tư liệu, hiện vật cho bảo tồn. Từ Thị trấn Mèo Vạc qua đỉnh Mã Pí Lèng có một ngả đường nhỏ rẽ vào Săm Pun. Chiếc xe Mitsubishi Pajero đưa chúng tôi đến Săm Pun trong điều kiện thời tiết không mấy thuận lợi nhưng tinh thần ai nấy đều khôn cùng háo hức, rộn rã. Trận mưa lớn đêm hôm trước khiến cho đoạn đường đi trở thành trơn trượt và nguy hiểm hơn với những khúc cua liên tục từ chân núi lên tới gần “cổng trời” Săm Pun. Trên đường đi, anh Phùng Thái Tông, một cán bộ đã có nhiều năm công tác tại cửa khẩu này tâm sự: “Đã 3 năm rồi tôi mới trở lại thăm Săm Pun. Đường sá đi lại vẫn không khá hơn do mưa lớn liên tiếp và đường sạt rất nhiều. Vào mùa mưa, chuyện tắc đường ở đây không phải là chuyện lạ trong khi các phương tiện cốt là xe máy. Các anh cứ đi rồi sẽ thấy được khó khăn của các anh em công tác ở trên này”. Những câu chuyện vui trên đường đi khiến cho quãng đường như ngắn lại. Trận mưa rừng mỗi lúc một lớn hơn, người hỗ tương bên đường hầu như không có. Mưa lớn kèm theo sương móc giữa mùa hè là minh chứng rõ rệt nhất cho thời tiết hà khắc nơi này. Khi chỉ còn khoảng 10km nữa, chúng tôi không may gặp đoạn đường bị sạt sâu, lầy lội. Ai nấy đều chóng vánh xuống xe “tăng-bo” để cùng vượt qua đoạn đường ngập sâu. Chúng tôi nín thở vì lo âu nhưng trong lòng cũng thầm cảm phục các cán bộ thương chính ở đây khi các anh phải thường xuyên đi lại trên cung đường hiểm trở này. Sau hơn ba giờ đi xe, chúng tôi đã có mặt tại cửa khẩu Săm Pun để bắt đầu hành trình sưu tầm tư liệu, hiện vật. Đón chúng tôi là các anh em cán bộ thương chính cửa khẩu với sự vồn vã, thân tình, ấm áp của những người đồng chí. Các anh đã kể cho đoàn công tác nghe rất nhiều câu chuyện về cuộc sống hằng ngày của các cán bộ- đội viên thương chính nơi đây. Mỗi câu chuyện các anh kể đều được chúng tôi ghi chép tỉ mỉ, ghi hình, phỏng vấn song song thu thập thông tin chóng vánh để lưu giữ thành những tư liệu cho quý cho bảo tồn hải quan. Anh Nguyễn Văn Quý- một cán bộ trẻ ở đây cho biết: Mặc dù điều kiện cơ sở vật chất và điều kiện thời tiết còn gặp nhiều khó khăn nhưng chúng tôi luôn thế hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác để đảm bảo an ninh, an toàn khu vực biên cương. Những hi sinh lặng thầm Các chuyên gia của trọng tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị di sản văn hóa trực tiếp dự chuyến công tác lần này cũng đã có dịp tận mắt chứng kiến và hiểu hơn về cuộc sống, công việc của các cán bộ thương chính xửa khẩu ở nơi xa xăm nhất. Đoàn công tác đã tìm được một số tư liệu, hiện vật đáng quý, có giá trị phản ảnh sâu sắc những tuổi lịch sử và hơi thở cuộc sống của các cán bộ hải quan nơi đây. Từ những bộ đồng phục mùa Đông giản dị cho đến những chiếc chậu sưởi than trong ngày đông giá rét đều khiến mọi người xúc động. Bởi các anh dù làm việc trong điều kiện thời tiết hết sức khó khăn, hà khắc nhưng vẫn luôn hoàn tất xuất sắc các nhiệm vụ công tác. Đường đến cửa khẩu Săm Pun Từ những hiện vậy này, chúng tôi đã mường tưởng về một góc trưng bày của Bảo tàng hải quan với một gian bếp đơn sơ nơi cửa khẩu cùng những vật dụng gần gũi và sinh động nhất gắn liền với cuộc sống sinh hoạt thường ngày của cán bộ hải quan khu vực vùng cao. Qua đây, chúng tôi cũng ghi nhận được nhiều nét mới về công việc, đời sống của các cán bộ hải quan trên hành trình đi tìm hiểu đời sống cán bộ thương chính tại các khu vực, vùng miền khác nhau. Trong quá trình đi khảo sát ở các địa phương, đoàn công tác đã gặp rất nhiều khó khăn bởi công tác sưu tầm, lưu giữ các tài liệu, hiện vật tại nhiều địa phương còn chưa được quan tâm đúng mức, rất nhiều tư liệu quý đã bị mất đi hay thất lạc do chiến tranh và quá trình di chuyển trụ sở cũng như chỗ ở của các cán bộ. Trong chuyến đi Săm Pun lần này, chúng tôi có được được sự hỗ trợ của Cục thương chính Hà Giang, Bảo tàng Lịch sử Hà Giang nên đoàn công tác có dịp tiếp cận, phỏng vấn, ghi hình, tìm hiểu thêm được nhiều thông tin có giá trị. Chặng đường đi sưu tầm tư liệu, hiện vật cho bảo tồn thương chính Việt Nam còn rất dài. Chuyến đi đến Săm Pun đã để lại nhiều ấn tượng và kỉ niệm về con người, mảnh đất cùng các hoạt động thương chính đặc thù tại khu vực biên thuỳ phía Bắc. Chúng tôi mong muốn nhận được nhiều hơn nữa sự ủng hộ cùng những tư liệu, hiện vật có giá trị từ các CBCC trong toàn Ngành để sớm hoàn thành và đưa vào trưng bày tại Bảo tàng hải quan Việt Nam. Chúng tôi ngó cửa khẩu Săn Pun trong tương lai sẽ thay da đổi thịt, được quy hoạch đúng theo hướng là cửa khẩu song phương để xây dựng kinh tế, song song là cửa ngõ kiên cố, nơi có các cán bộ hải quan đang cống hiến quên mình để góp phần bảo vệ lợi. Chủ quyền quốc gia. Hồng Phúc