Hẳn sẽ có nhiều quan điểm phản biện khác nhau về những điều Trần Quang Đức mô tả trong "Ngàn năm áo mũ". Khi biết có một nhà nghiên cứu trẻ Trần Quang Đức (SN 1985) cho ra một cuốn sách chuyên đề về trang phục người Việt - Ngàn năm áo mũ, tôi đã nghĩ thầm, anh chàng này "khôn". Lịch sử, văn hóa truyền thống có nhiều điều mới mẻ, thú hơn người ta nghĩ, nếu người ta biết tìm một hướng đi.
Trang phục của người Việt trong cả 1000 năm phong kiến được Trần Quang Đức tả lại một cách đầy đủ, tường tận, chi tiết.
CHÍ DŨNG. Nhưng có một điều ai cũng phải thừa nhận ở Trần Quang Đức, đó là phương pháp tiếp cận. Nhưng trong cái thuận tiện, có cái bất lợi. Chả hạn, áo "xưởng hạc" bị dịch thành áo "lông hạc". Nhưng Trần Quang Đức đã đem đến một cái nhìn mới. 2. Đây là điều không tránh khỏi với những nghiên cứu mới mẻ. Hiếm có một nghiên cứu lịch sử, nghiên cứu văn hóa truyền thống nào lại trở nên một "sự kiện truyền thông", lại cuộn nhiều bạn trẻ như việc ra mắt cuốn "Ngàn năm áo mũ".
3. Những câu hỏi như: Vua đội mũ gì, mặc áo thế nào, đi hia ra sao, trang hoàng trên áo, mũ hoa văn gì, chất liệu thế nào. Ngay cả trong Vũ trung tùy bút của Phạm Đình Hổ, phần viết về phong tục, tập quán cũng cung cấp rất ít thông báo về áo mũ.
Y phục cung đình lại được chia ra nhiều mảng nhỏ: trang phục hoàng đế (lễ phục, triều phục, thường phục, binh phục), trang phục bá quan, trang phục hậu cung, trang phục quân đội… Và càng bất ngờ hơn, tác giả còn đưa ra đầy đủ hình dạng, hoa văn, màu sắc, tác giả còn biểu lộ kĩ càng các phụ kiện đi kèm như hoa cài mũ, đai lưng, chi tiết của hài… với hình ảnh minh họa. Do đó, dẫn đến những suy luận sai lạc.
Nhiều người sẽ nghĩ đây là áo lông con hạc. Tác giả cuốn sách "Ngàn năm áo mũ" cũng cho biết thêm, một số bản dịch chữ Hán - Nôm đang lưu hành hiện nay, người dịch có thể giỏi cổ văn, nhưng không nghiên cứu về y phục, nên dịch nhiều khi không sát nghĩa.
Trong đó, tác giả trình bày kỹ lưỡng trang phục của từng triều đại, sự thay đổi qua từng thời kỳ cả về trang phục lẫn thay đổi kiểu để tóc.
Hẳn một cuốn sách như thế sẽ được nhiều bạn đọc chờ đợi để khám phá. Chả hạn, bấy lâu, một trong những căn cứ chúng ta nghiên cứu y phục cổ là tượng cổ, tranh cổ. Nếu ai đã từng đọc bộ "sử mẹ" Đại Việt sử ký toàn thư , thì thấy các sử gia trước kia cũng thường biên chép theo sự kiện, mà các sự kiện này đầu tiên gắn với hoạt động của triều đình.
Trần Quang Đức công tác tại Viện Văn học, chuyên nghiên cứu về Văn học so sánh, ở những nước từng "đồng văn" gồm: Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam. "Bạo" trong khẳng định mình ở địa hạt gai góc. Ở nước ta không nhiều. Nên chi, cách tiếp cận của Trần Quang Đức không chỉ phê duyệt tư liệu Việt Nam, mà còn tư liệu của các nước. Các chương, các phần của cuốn sách cũng được chia ra theo từng triều đại khác nhau.
Hơn nữa, nhiều người vẫn nghĩ rằng, lịch sử, văn hóa là chuyện "nói mãi rồi", "nói mãi vẫn vậy". Trong thư tịch các nước này, khi đi sứ, khi giao thương. 1. Tất nhiên, độ xác thực của, "Ngàn năm áo mũ" qua từng thời kỳ vẫn còn là chuyện phải bàn.
Vẫ là câu hỏi vô tận thành ra, có thể nói nhà nghiên cứu trẻ tuổi này rất "bạo". Những cuốn sách có tính chất nghiên cứu, trong đó có nói về phong tục, tập quán như: Vân Đài loại ngữ (Lê Quý Đôn), Lịch triều hiến chương loại chí (Phan Huy Ích), Vũ trung tùy bút (Phạm Đình Hổ). Khi nghe tin ngành học Hán - Nôm, dù miễn học phí vẫn ít người thi, tôi gần như đã không nảy thêm một suy tư nào nữa.
Bởi từ lâu lắm, mỗi khi ai đó định thi vào ngành học này, câu trước nhất người chung quanh hỏi luôn là: Sau này sẽ làm gì? Người ta vẫn hình dung ra những người lập dị, cả ngày gò lưng bên những cuốn sách cũ kỹ. "Áo mũ" vẫn là mảng đất trống chưa bị "cày xới" nhiều. Và tôi nhận ra, họ đã ít nhiều có thay đổi trong cách nhìn về văn hóa truyền thống, cách nhìn về những người nghiên cứu văn hóa truyền thống khi tiếp cận cuốn sách, tiếp cận tác giả cuốn sách này.
Chính bởi lý do này, mỗi khi dựng tượng đài các danh nhân, nhất là dựng các bộ phim về lịch sử, người ta chỉ có thể thống nhất được phong cách mỹ thuật của từng thời, chả hạn thời Lý - Trần phong cách mỹ thuật ảnh hưởng nhiều của từ tư tưởng, triết lý đạo Phật, phần "áo mũ" cụ thể như thế nào luôn xảy ra những tranh cãi kịch liệt.
Vì thế, Trần Quang Đức kết hợp chặt giữa hiện vật với sử liệu, thư tịch liên hệ. Mỗi triều đại, tác giả lại chia ra làm hai phần: y phục thứ dân và trang phục cung đình.
"Bạo" vì "dám" đưa ra trước công luận quan điểm, cách nhìn của mình duyệt một cuốn sách dày dặn về trang phục người Việt trải suốt gần một thiên niên kỷ, từ năm 1009 đến 1945.
Các sử gia đương đại chủ yếu nghiên cứu về các sự kiện, khúc mắc lịch sử, những nhân vật có ảnh hưởng lớn; giới nghiên cứu mỹ thuật cũng ít đề cập đến mảng đề tài này. Dĩ nhiên, sẽ có cả những ý kiến phản đối.
Buổi ra mắt cuốn sách cách đây ít lâu, hay buổi giới thiệu một số hiện vật trong cuốn "Ngàn năm áo mũ", buổi thảo luận về cuốn sách của Trần Quang Đức mới đây (tại 14 Phan Huy Ích, quận Ba Đình, Hà Nội) đều lôi cuốn rất nhiều bạn trẻ đời 8x, 9x. Đến Việt Nam, họ cũng biên chép, vẽ không ít tư liệu, qua đó có thể hiểu thêm về phong tục Việt Nam.
Nhưng có một cái được lớn mà không phải ai cũng nhận ra. Tuy nhiên, Trần Quang Đức cho rằng, không thể đồng nhất y phục của tượng cổ với trang phục người xưa. Bởi người điêu khắc có thể sáng tạo ra. Nhưng thực tiễn đây là chiếc áo tay rộng mà thôi. Hơn nữa, nhiều bức tượng, tranh được tạo tác sau thời đại của các nhân vật lịch sử trong tranh, tượng nên càng khó chấp thuận tính xác thực.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét